Uticaj neujednačenog nicanja kukuruza u okviru iste parcele na smanjenje prinosa

Stručna podrška: mr Ilija Bjelić, PSS Zrenjanin

Ove godine se u Srednjem Banatu očekuju dobri prinosi svih ratarskih useva. To je posledica povoljnih vremenskih uslova u toku leta. Padavina je bilo dovoljno, a temperature su bile umerene. Kao i kod drugih jarih useva, stanje kukuruza je dobro. Malobrojne su parcele za koje se može reći da izgledaju loše. Zbog dobrog izgleda useva, proizvođači malo razmišljaju o greškama koje su napravili u tehnologiji.

Treba znati da će se i u ovako dobroj godini te greške negativno odraziti na prinos, pa je potrebno obaviti analizu primenjene tehnologije. Zbog toga se i vodi elektronska Knjiga polja i ostale vrste evidencije. Međutim, naši proizvođači ne vole da se bave ovakvom analizom.

U najvećem broju slučajeva proizvođači smatraju da je postignuti rezultat posledica izbora hibrida. Zbog toga se hibridi brzo menjaju kada je rezultat lošiji od očekivanog. Jedini izuzetak je kada je očigledno da je loš rezultat posledica nepovoljnih vremenskih uslova ili nepovoljnih svojstava zemljišta. Ovakvo razmišljanje nije dobro i treba ga menjati. To će ići dosta sporo jer se navike naših proizvođača sporo menjaju. Na primer, naši proizvođači nemaju naviku da evidentiraju broj biljaka kukuruza i ujednačenost porasta biljaka na istoj parceli. Poneko i broji biljke posle nicanja, ili klipove pred berbu, ali se skoro niko ne bavi time kakva je ujednačenost nicanja i porasta biljaka kukuruza. Oba faktora su od velikog značaja za prinos kukuruza.

Ovog proleća nisu bili povoljni uslovi za nicanje kukuruza što je imalo za posledicu manji broj biljaka od optimalnog, neujednačen razmak biljaka u redu i neujednačeno nicanje. Posledica neujednačenog nicanja je neujednačen porast biljaka. Pažljivi posmatrač će lako zapaziti u usevu biljke koje su kasnije nikle. One imaju manji broj listova, manju visinu stabla, tanje stablo, jalove su ili imaju manje klipove. U većini useva se može izbrojati nekoliko procenata biljaka koje su zaostale u porastu. Treba reći da opisano stanje nije karakteristika samo ove godine.

Kod nas se redovno javljaju problemi sa nicanjem koji su posledica propusta u obradi zemljišta i setvi. Zbog velikog značaja, ovi problemi zaslužuju detaljnu analizu u posebnom tekstu. Na ovom mestu treba istaći samo to da je, zbog propusta u tehnologiji i neujednačenog zemljišta u okviru iste parcele, setveni sloj zemljišta neujednačen po vlažnosti, strukturi i drugim svojstvima. Ova neujednačenost se može videti i golim okom . To ima za posledicu neujednačenu dubinu setve, neujednačeno nicanje i smanjen procenat poniklih biljaka. U veoma povoljnim uslovima za nicanje, ovi problemi manje dolaze do izražaja. Međutim, takvi uslovi su kod nas retki. U vreme setve se najčešće javlja neki ograničavajući faktor poput niske temperature ili suše. U većini slučajeva, proizvođači nisu svesni iznetih problema. Zbog toga ne čine ništa radi ispravljanja grešaka.

Da bi se shvatio značaj neujednačenog nicanja kukuruza u okviru iste parcele, u ovom tekstu se iznose rezultati istraživanja uticaja neujednačenog nicanja na prinos kukuruza. Podaci za ovaj tekst su pronađeni u radu američkih autora Elmore R. i Abendroth L. koji je objavljen 2006. godine u Ajovi. Autori su prikazali rezultate većeg broja istraživanja. Radi pravilnog tumačenja tih rezultata, treba istaći da je kod svakog hibrida ostvaren optimalan broj biljaka i pravilan raspored biljaka u redu. Praznih mesta u usevu nije bilo. Različito vreme nicanja je postignuto različitim vremenom setve određenog procenta biljaka. U tabeli su prikazani rezultati iz Kanade i SAD. Iz tabele se vidi da je smanjenje prinosa zavisilo od procenta biljaka koje su kasnije nikle i od toga koliko je dana kasnilo nicanje.

Na osnovu rezultata istraživanja iz Evrope, Kanade, SAD (Minesota, Viskonzin, Ilinois ) i Argentine autori su doneli sledeće zaključke:

•      Neujednačeno nicanje kukuruza posledica je neujednačene dubine setve, neujednačene temperature i vlažnosti zemljišta, neujednačenog rasporeda biljnih ostataka i pojave pokorice na površini zemljišta.

•      Biljke koje su kasnije nikle imaju manju visinu, manji broj listova, manju širinu i površinu listova, manju biomasu, više jalovih biljaka i manji prinos.

•      Biljke koje su kasnije nikle nikada ne mogu da dostignu normalne biljke koje su nikle na vreme.

•      Izrađene su tablice uz čiju pomoć se može izračunati procenat gubitka prinosa zbog kasnijeg nicanja, ako se znaju podaci o procentu biljaka koje su kasnije nikle i koliko dana je kasnilo nicanje.

•     Na osnovu razlike u broju listova, može se izračunati koliko je dana kasnilo nicanje kod pojedinih biljaka. Za razvoj jednog lista neophodna su 3 dana.

•      Ako nicanje kasni do 10 dana, gubitak prinosa se ne povećava sa povećanjem procenta biljaka koje su kasnije nikle.

•      Ako nicanje kasni 21 dan, gubitak prinosa se povećava sa pove- ćanjem procenta biljaka koje su kasnije nikle. Razlog je veća konku- rencija između normalnih biljaka i onih koje su kasnile sa nicanjem.

•      Povećanje broja zasejanih biljaka neće povećati prinos, ako više od 50 % biljaka kasni sa nicanjem 21 dan ili više.

•      Smanjenje prinosa zavisi i od karakteristika hibrida.

•      Kukuruz je osetljiviji na kasnije nicanje od soje.

•     Razlika u visini biljaka ne mora biti posledica različitog vremena nicanja i starosti biljaka. Biljke kukuruza mogu imati isti broj listova, a različitu visinu, zbog različite dužine članaka (internodija) stabla.

Svemu iznetom treba dodati da su kod nas gubici u proizvodnji dosta veći od gubitaka koji su prikazani u tabeli. Razlog je taj što se istovremeno javlja nekoliko problema: manji broj biljaka od optimalnog, neujednačeno nicanje, neujednačen raspored biljaka u redu itd...

Na kraju treba istaći da nije poželjan ni veći broj biljaka od optimuma jer i on smanjuje prinos. Ali, u ovom tekstu je naglasak stavljen na proređen sklop jer je ta pojava mnogo češća u proizvodnji.

Autor	Država u kojoj je obavljeno istraživanje	Broj biljaka po hektaru i razmak  biljaka u redu	Procenat biljaka koje su kasnije nikle	Koliko je dana kasnilo nicanje	Procenat smanjenja prinosa kukuruza
Liu i drugi (2004)	Kanada	66964 (21,3cm)	17 %	6 dana	4 %
				12 dana	8 %
Nafziger i drugi (1991)	Viskonzin i Ilinois (SAD)	64493 (22,2 cm)	25 %	10 dana	6 %
				21 dan	10 %
			50 %	10 dana	6 %
				21 dan	20 %
			75 %	10 dana	6 %
				21 dan	23 %
Ford i Hicks (1992)	Minesota (SAD)	79072 (18,1 cm)	50 %	7 dana	6 %
				14 dana	17 %

Bilten "Za našu zemlju", avgust 2016.