Prezimljavanje uljane repice

Stručna podrška: Dr Duško Marinković, zamenik rukovodioca Stručne službe Victoria Logistic

Uljana repica je biljna vrsta koja zahteva manju sumu efektivnih temperatura za svoj porast u poređenju sa većinom rataskih biljnih vrsta. Ova činjenica joj omogućava da kroz sve faze rasta i razvoja prođe pri nižim temepraturama u poređenju sa većinom gajenih biljnih vrsta posebno uljarica. Tako je uljanoj repici za klijanje i nicanje dovoljna temperatura od 3 °C do 5 °C. U našim klimatskim uslovima u ovoj fazi prosečna dnevna teperatura je od 14 °C do 17 °C, što uz dovoljnu količinu vlage u zemljištu, uljanoj repici obezbeđuje brzo klijanje i nicanje. Faza početnog porasta u našim klimatskim uslovima takođe nije problematična, a optimalna temperatura u ovoj fazi je 15 °C. Na temperaturama ispod 5 °C prestaje porast nadzemnog dela pri čemu uljana repica prelazi u fazu mirovanja. Koren nastavlja da raste sve dok temperatura ne padne ispod 2 °C.

Nakon prelaska u fazu mirovanja odnosno u period prezimljavanja, u našim agroekološkim uslovima može doći do oštećenja tačke rasta ili potpunog izmrzavanja useva uljane repice. Tačka rasta kod uljane repice nalazi se između kotiledona, čime je ona direktno izložena nepovoljnom uticaju niskih temperatura za razliku od strnina. Stepen otpornosti prema niskim temperaturama nije konstantna kod uljane repice i zavisi od niza okolnosti: svojstava zemljišta, bujnosti useva, vremenskih uslova i drugih faktora. Zbog toga je bitno da uljana repica u jesenjem periodu stvori veću lisnu masu, odnosno više hrane koja se nakuplja u zadebljalom vratu korena, i da prestane sa rastom pre početka formaranja stabla (u fazi lisne rozete). Vizuelno biljke treba da imaju sedam do deset dobro razvijenih listova, prečnik korenovog vrata oko 8 mm, a glavni koren bi trebalo da bude na dubini do oko 15 cm. Prekid vegetacije ne sme se desiti naglo, bitno je da se biljka tokom jeseni postepeno prilagodi na niske temperature.

Prva faza kaljenja trebala bi da traje 14-20 dana na temperaturama od 7 °C do 5 °C i u ovoj fazi dolazi do akumuliacije šećera. U drugoj fazi, koja traje od 5-7 dana i koja bi trebala da se odvija na temperaturama od -5 °C do -7 °C, dolazi do obezvodnjavanja ćelija čime se povećava sadržaj suve materije. Nakon prolaska kroz obe faze kaljenja, uljana repica je spremna za period niskih temperatura. Za postizanje optimalnog razvoja pre zime, uljana repica treba da skupi sumu od 600 °C (efektivnih temperatura). U takvoj situaciji uljana repica može da izdrži golomrazice i do -15 °C, a u slučaju formiranja snežnog pokrivača od 5-8 cm, može da izdrži i niže temperature.

Na stepen otpornosti prema niskim temperaturama, značajnog uticaja ima i naizmenično smenjivanje perioda niskih i temperatura iznad 5 °C koje dovode do ponovnog pokretanja biljaka i neutralisanja procesa kaljenja. Neadekvatno razvijeni usevi najpodložniji su uticaju niskih temperatura. Ovakvi usevi se najčešće javljaju kao posledica ranijih rokova setve i velike gustine useva, što dovodi do intenzivnog porasta biljaka i izduživanja, čime se tačka rasta izdiže na desetak santimetara iznad zemlje tako da niži snežni pokrivač ne štiti usev. Značajan uticaj na prezimljavanje useva ima i mineralna ishrana. Suvišna ishrana sa mineralnim đubrivima u toku jeseni, naročito azotnim, dovodi do prebujnog rasta i akumuliranja veće količine vode u biljci čime se smanjuje otpornost na niske temperature. Prezimljavanje uljane repice, kao što smo to mogli da vidimo iz navedenog, zavisi od niza faktora zbog čega je trenutno teško odrediti vitalnost useva i stepen prezimljavanja. U narednom periodu kada se temperature budu ustalile iznad 5 °C, biće moguće utvrditi da li je i koliko hladni talas naneo štete usevima uljane repice. Nakon utvrđivanja broja biljaka Stručna služba Victoria Logistic vam savetuje da se, ukoliko je broj biljaka po jedinici površine manji od optimalnog, konsultujete sa stručnjacima kako bi se odredile dalje adekvatne mere.

Bilten "Za našu zemlju", broj 50, februar 2017.