O značaju suncokretove sačme

Izvor: FINS

U našoj zemlji sadržaj sirovih proteina konvencionalne suncokretove sačme varira u granicama između 33% i 37%.Odgovarajući sadržaj sirove celuloze kreće se između 18% i 23%. Postoji inverzni odnos između sadržaja sirovih proteina i sirove celuloze. Ako se preradi na odgovarajući način suncokretova sačma može da sadrži i više od 40% sirovih proteina i takva ima uporedljivu proteinsku vrednost i aminokiselinski sastav sličan sojinoj sačmi koja se zbog visokokvalitetnih proteina koristi kao standard sa kojim se upoređuju ostali biljni izvori proteina i aminokiselina.

U tabeli 1. prikazan je sadržaj sirovih proteina, sirove celuloze i metaboličke energije za živinu i aminokiselinski sastav dve konvencionalne suncokretove sačme sa 34 i 37% sirovih proteina i jedne visokoproteinske sa 40% sirovih proteina u poređenju sa sojinom sačmom sa 44% sirovih proteina. Kao što se iz podataka vidi, kvalitet proteina suncokretove sačme po ukupnom sadržaju esencijalnih aminokiselina nije lošiji od proteina sojine sačme. Bitne razlike između sojine i suncokretove sačme sa istim sadržajem proteina su u tome što suncokretova sačma sadrži znatno manju količinu lizina (1.70:2.75), a znatno veću količinu metionina (1.00:0.60), cistina (0.80:0.65) i arginina (4.10:3.40). Obe sačme sadrže približno jednake količine treonina (1.65:170) i triptofana (0.58:0.59).

S obzirom da je u suncokretovoj sačmi prva limitirajuća aminokiselina lizin,iskorišćenje bogatog aminokiselinskog sastava za sintezu proteina može se značajno povećati dodavanjem nedostajuće količine putem sintetičkog lizina ili balansiranjem aminokiselinskog sastava celog obroka korišćenjem drugih izvora aminokiselina. Evidentna je komplementarnost sastava proteina iz sojine i suncokretove sačme.

Prema brojnim izvorima stvarna svarljivost aminokiselina suncokretove sačme se kreće u rasponu od 86 do 91%, a lizin ima najmanju svarljivost od svih esencijalnih aminokiselina. Suncokretova sačma se koristi u ishrani životinja uglavnom radi proteina, ali pored proteina ona takođe sadrži značajne količine ugljenohidratnih komponenata od kojih je naročito značajan visok sadržaj uglavnom nerastvorljivih NSP.

U tabeli 2. je prikazan sadržaj ugljeno-hidratnih komponenata uporedo za suncokretovu sačmu sa 34% sirovih proteina i sojinu sačmu sa 44% sirovih proteina.I suncokretova i sojina sačma imaju nizak sadržaj skroba koji je veoma svarljiv (>90%) i usvojiv u digestivnom traktu monogastričnih životinja,ali zbog niskog udela malo doprinosi ukupnom energetskom potencijalu ovih hraniva.Suncokretova sačma sadrži male količine sirovih masti, jer proizvođači ulja, za koje je suncokretova sačma sporedni proizvod, teže da izdvoje što veće količine ulja iz suncokretovog semena i tako povećaju efikasnost svoje primarne proizvodnje.

Suncokretova sačma ne sadrži toksične koncentracije antinutritivnih materija.

U odnosu na sve druge uljane sačme, suncokretova sačma je evidentno najbogatiji izvor vitamina B grupe. Suncokretova i sojina sačma sadrže približno jednake količine riboflavina i holina. Suncokretova sačma u odnosu na sojinu sačmu sadrži znatno veće količine tiamina (33.0:3.0 mg kg-1), niacina (240.0:30.0 mg kg-1) i biotina (1.0:0.35 mg kg-1).

U tabeli 3. Prikazan je sadržaji vitamina u suncokretovoj i sojinoj sačmi sa 44% sirovih proteina.

Tabela 3. Sadržaj vitamina u suncokretovoj i sojinoj sačmi, [mg kg-1]

U tabeli 4. su prikazani sadržaji mineralnih materija suncokretove i sojine sačme sa 44% sirovih proteina. Suncokretova sačma sa 40% sirovih proteina u poređenju sa sojinom sačmom ima znatno manju nasipnu masu (521:598 kg m-3), ali zato znatno manje učešće grubih čestica. Peletiranjem ovakve suncokretove sačme mogu se dobiti veoma čvrste granule sa povećanom nasipnom masom. Moć apsorpcije (upijanja) vode i masti su fizičke karakteristike bitne za primenu suncokretove sačme i formulaciju potpunih smeša za ishranu životinja. Visokoproteinska suncokretova sačma (40.6% sirovih proteina) ima slabiju moć upijanja vode od sojine sačme (2.00:2.68 cm3 g-1), a veću moć upijanja masti (2.05:1.30 cm3 g-1). Idealna bi bila kombinacija u kojoj bi se iskoristio ovaj sinergizam u proizvodnji visokoenergetskih i visokoproteinskih smeša za ishranu životinja. Ovo lipofilno svojstvo suncokretove sačme ima praktičan značaj u prozvodnji potpunih smeša za ishranu životinja, jer je izvesno da praktična smeša na bazi kukuruza i suncokretove sačme može uspešno absorbovati 3—5% masnoća, što je nutritivno opravdano. Lipofilno svojstvo suncokretove sačme je bitna karakteristika i u proizvodnji oplemenjene visokoproteinske suncokretove sačme kojoj se masnoće dodaju radi povećanja njene energetske vrednosti.

Važno je napomenuti i da je suncokretova sačma mnogo ukusnije hranivo od sojine sačme. Ustanovljen je pozitivan uticaj obroka sa suncokretovom sačmom na povećanje prinosa mesa, udela mesa grudi i bataka, smanjenje udela abdominalne masti, kao i na boju kože pilića, miris i ukus pilećeg mesa.

Tabela 4. Sadržaj mineralnih materija suncokretovoj i sojinoj sačmi

 

Bilten "Za našu zemlju", broj 56, avgust 2017.