Organska proizvodnja tržište i trgovina — Šansa za Srbiju

Dipl.ing.Ljubica Vukićević, rukovodilac Stručne službe Victoria Logistic

Obzirom na trenutne trendove kod potrošača i u poljoprivrednoj politici, pogotovu u zemljama EU, organska proizvodnja predstavlja veliku perspektivu za poljoprivredne proizvođače iz Srbije. Proizvodnja proizvoda sa dodatom vrednošću, predstavlja ulaznicu na inostrana tržišta. Uključivanjem u organsku proizvodnju, našim proizvođačima otvaraju se vrata novih tržišta. Organska proizvodnja je trenutno najbrže rastući prehrambeni sektor. Veliki broj zemalja u razvoju vidi potencijalne izvozne mogućnosti u proizvodnji i izvozu organskih proizvoda. Razlog za to je što u zemljama u razvoju poljoprivredni proizvođači velikim delom žive u ruralno nerazvijenim regionima i imaju ograničen pristup modernim tehnologijama. Oni uglavnom primenjuju tradicionalni način proizvodnje, pa se ovakva gazdinstva mogu veoma jednostavno prevesti u organsku proizvodnju. Na taj način rešio bi se egzistencijalni problem značajnog dela ruralnog stanovništva, s obzirom da bi oni svoje organske proizvode mogli da prodaju po višim cenama i time bi i njihova proizvodnja postala ekonomski isplativa.

Organski proizvodi su nakon mnogih godina provedenih na margini, ušli u redovne kanale snabdevanja i tako postali deo globalnog tržišta i načina života. U evropskim zemljama prodaja organskih proizvoda se uglavnom odvija kroz maloprodajne objekte sa širokim potrošačkim asortmanom, dok je značajno manji udeo drugih kanala prodaje kao što su specijalizovane prodavnice organskih proizvoda, direktno snadbevanje itd. U Francuskoj i Italiji je maloprodajna vrednost u generalnim i specijalizovanim radnjama skoro izjednačena. Interesantno je da je Slovenija država koja ima najveću maloprodajnu vrednost putem kanala direktnog snadbevanja. Najvažnija destinacija za plasman organskih proizvoda iz Srbije je Nemačka, koja zauzima 30% ukupnog evropskog tržišta organske hrane, a zatim slede Francuska sa 18%, Velika Britanija sa 9% i Italija sa 8% učešća. Pored toga što je veliki potrošač (97 evra po glavi stanovnika) i proizvođač organske hrane (1 milion hektara pod organskom proizvodnjom), Nemačka je takođe veliki uvoznik ovih proizvoda.

U zavisnosti od vrste proizvoda, procenat uvoza u odnosu na vrednost domaćih proizvoda na tržištu varira od 2 do 95 % i to za proizvode koje je moguće proizvesti u Nemačkoj. Voće i povrće predstavlja najvažniju kategoriju organskih proizvoda na četiri vodeća evropska tržišta. Organska šargarepa je najprodavanije povrće u Nemačkoj sa 30% učešća, i kako domaća proizvodnja ne može da podmiruje potrebe potrošača, više od polovine od ukupne potrošnje organske šargarepe Nemačka obezbeđuje iz uvoza. Interesantno je da su dve grupe organskih proizvoda u Nemačkoj dostigle veliki procenat u ukupnom tržišnom učešću, a to su hrana za bebe sa preko 40% i zamene za meso sa preko 60% udela. Takođe, visok procenat uvoza prisutan je i kod organskog paradajza (80%) i paprika (90 %) zbog velike potrošnje tokom cele godine, ali i van sezone, kada domaći sveži proizvodi nisu dostupni.

Organski krompir jedan je od najvažnijih proizvoda u Evropi prema obimu potrošnje i uvoza. U Nemačkoj krompir ima učešće od 4,7 % na organskom tržištu, a 28 % dolazi iz uvoza. To može biti šansa za proizvodnju I izvoz organskog krompira iz Srbije, s obzirom na to da je Komisija EU u aprilu 2012. godine ukinula višegodišnju zabranu uvoza ovog proizvoda iz Srbije, koja je bila na snazi zbog bakterije koja uzrokuje trulež krompira. Potpisivanjem Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, Srbija je ušla u proces ubrzanog približavanja Evropskoj uniji. Jedan od elemenata prilagođavanja je usklađivanje agrarne politike Srbije sa Zajedničkom poljoprivrednom politikom. Zajednička poljoprivredna politika uređuje tržišta strateški važnih poljoprivrednih proizvoda u Evropskoj uniji, kao što su šećer, semena uljarica, žitarice, meso, mleko, vino, jestivo ulje i, u određenoj meri, voće i povrće.

Rastući cenovni pritisak, koji nastaje zbog integracije Srbije u tržište Evropske unije, mogao bi da utiče na male poljoprivredne proizvođače, jer su njihovi proizvodi u sektorima proizvodnje voća, povrća ili soje nekonkurentni u odnosu na proizvode iz Nemačke, Austrije, Italije ili drugih zemalja Evropske unije. Da bi ublažila moguće negativne efekte, Evropska unija promoviše investicije koje imaju za cilj da povećaju efikasnost u poljoprivredi, naročito putem formiranja zadruga ili drugih grupacija. Na nivou prerade organskih proizvoda kod nas, neophodno je dalje smanjenje troškova i poboljšanje efikasnosti proizvodnje. Sok od jabuke, džemovi, marmelade, musli, proizvodi od žitarica, koji se nalaze u ponudi u evropskim supermarketima, samo su neznatno skuplji od istih proizvoda iz konvencionalne proizvodnje. U slučaju Srbije, poboljšanje efikasnosti kroz kompletan vrednosni lanac proizvodnje organskih proizvoda zahteva velike investicije, kao i bolju edukaciju i osposobljavanje ne samo na tehničkom nivou nego i na nivou poljoprivrednih gazdinstava, ekonomije, menadžmenta, marketinga i prezentacije.

Podrazumeva se i puno poštovanje propisa EU koji se odnose na bezbednost hrane, higijenu, pakovanje i transport. Svako odstupanje od ovih pravila moglo bi ozbiljno da naruši marketinšku sliku proizvoda iz Srbije. U narednom periodu bi svakako trebalo povećati učešće gotovih proizvoda u izvozu jer takvi proizvodi ostvaruju još veću dodatu vrednost. Na taj način bi se vrednost ukupnog izvoza Srbije značajno uvećala. Proteklih godina Nemačka je uložila značajna sredstva u našu poljoprivredu i prehrambeni sektor, i kao bilateralni partner, namerava da nastavi sa podrškom Srbiji naročito u sektoru organske proizvodnje.

Bilten "Za našu zemlju", broj 58, oktobar 2017.